Opieka lekarska jest niezbędna w trakcie DK ze względu na ryzyko wystąpienia niedoborów i konieczność przyjmowania suplementacji witamin oraz minerałów. Ponadto pacjenci z cukrzycą typu 2 i otyłością powinni być pod ścisłą kontrolą lekarską ze względu na możliwość znacznego obniżenia poziomu glukozy oraz wzrostu LDL w surowicy krwi.
Obecnie nie obowiązuje ścisła definicja diety ketogenicznej (ang. ketogenic diet, KD). Podstawowe założenia obejmują obniżone spożycie węglowodanów oraz zwiększone spożycie tłuszczy.
W klasycznej diecie ketogenicznej stosunek tłuszczów do pozostałych składników odżywczych (węglowodany oraz białka) wynosi 3:1 lub 4:1.
Bardzo niskokaloryczna dieta ketogeniczna (Very Low-Calorie Ketogenic Diet-VLCD) - jest restrykcyjna i ograniczona czasowo do ok. 12 tygodni (600-800 kcal). Zawartość białka w diecie wynosi (≥75 g/dzień), węglowodanów (30-50 g/dzień), tłuszczu (20 g/dzień, głównie z oliwy z oliwek i kwasów tłuszczowych omega-3).
Dieta o niskim indeksie glikemicznym (Low Glycemic Index Diet) - charakteryzuje się przyjmowaniem większej ilości węglowodanów (60–80 g/dzień) ze źródeł o niskim indeksie glikemicznym. Chociaż dieta o niskim indeksie glikemicznym nie jest dietą ketogeniczną, jest skuteczna w leczeniu niektórych postaci epilepsji i bóli głowy.
Stosowanie diety ketogenicznej wiąże się z tzw. okresem ketoadaptacji, występuje wtedy uczucie zmęczenia oraz bóle głowy. Skutki uboczne KD obejmują: odwodnienie, dyselektrolitemię oraz hipowitaminozę.
Dieta ketogeniczna jest wykorzystywana w leczeniu padaczki lekoopornej od lat dwudziestych XX wieku. Skuteczność interwencji dietetycznych ocenia się poprzez zmniejszenie ilości napadów. Podkreśla się także wpływ KD na funkcje poznawcze, jakość snu i rozwój neurobehawioralny. Pacjenci pozostający na diecie KD zgłaszali poprawę w zakresie koncentracji i uwagi. Ponadto KD korzystnie wpływa na jakość snu, poprzez wydłużenie fazy snu REM. Zastosowanie KD wywiera pozytywny wpływ na ocenę jakości życia, nawet jeśli nie obserwuje się radykalnego zmniejszenia ilości napadów. Wykorzystując KD, można leczyć padaczkę u osób od niemowlęcia do dorosłości. Jednak badania wskazują, że dzieci poniżej 2 roku życia lepiej odpowiadają na leczenie KD. Negatywne skutki leczenia KD są często zgłaszane u 50% pacjentów i stanowią jeden z powodów rezygnacji z tej formy terapii.
Najczęściej zgłaszane działania niepożądane to: zaparcia, bóle brzucha, refluks żołądkowo-przełykowy, wymioty. U pacjentów pozostających na diecie z wysoką zawartością kwasów tłuszczowych należy zwrócić uwagę na skutki uboczne ze strony układu krążenia, w szczególności na wysoki poziom lipidów w surowicy krwi. Ocenę poziomu lipidów przed i 3 miesiące po wprowadzeniu diety KD analizowano w badaniu opublikowanym w 2019 roku. Odnotowano nieznaczny wzrost stężenia trójglicerydów i cholesterolu całkowitego, poziom HDL był nieco niższy niż przed terapią, ale różnice nie były istotne statystycznie (p>0,05). Poziom LDL u dzieci po 3 miesiącach leczenia dietą były istotnie wyższe niż przed leczeniem (p<0,05). Mimo udowodnionej skuteczności, wykorzystanie KD w leczeniu lekoopornej padaczki wymaga współpracy doświadczonego i zaangażowanego zespołu ketonowego (lekarz, psycholog, dietetyk) i rodziców/opiekunów dziecka. Potrzebna jest odpowiednia motywacja pacjentów lub opiekunów, ponieważ terapia KD jest bardzo wymagająca, a najważniejszym elementem powodzenia leczenia jest przestrzeganie zaleceń przez pacjenta.
Biorąc pod uwagę powodzenie diety ketogenicznej w padaczce i innych stanach, uzasadnione jest rozważenie jej stosowania w demencji, a zwłaszcza w chorobie Alzheimera. W kilku badaniach z udziałem ludzi odnotowano poprawę funkcji poznawczych i zapobieganie progresji zaburzeń neuropoznawczych w demencji.
Opublikowano wiele badań dotyczących efektywności diety ketogenicznej w odchudzaniu. Opracowana przez Bueno i wsp. (2013) metaanaliza 13 badań klinicznych wykazała, że pacjenci stosujący dietę ketogeniczną osiągnęli znacznie większą redukcję masy ciała, poziomu trójglicerydów oraz skurczowego ciśnienia krwi w porównaniu z osobami stosującymi dietę z niską zawartością tłuszczu.
Jednocześnie wzrost poziomu LDL oraz HDL był wyższy na KD. Ebbeling i wsp. porównali diety niskotłuszczową, o niskim indeksie glikemicznym i dietę o bardzo niskiej zawartości węglowodanów. Wykazali, że poziom leptyny na diecie o bardzo niskiej zawartości węglowodanów był niższy niż na diecie o niskiej zawartości tłuszczu. Natomiast wrażliwość na leptynę kształtowała się odwrotnie.
Jednocześnie zaobserwowano, że w przypadku diety o bardzo niskiej zawartości węglowodanów poziom kortyzolu był najwyższy. Wyższe poziomy kortyzolu mogą, sprzyjać otyłości, insulinooporności i chorobom układu krążenia.
Badania z zastosowaniem LCKD u pacjentów otyłych i otyłych z wysokim stężeniem glukozy przez 8 miesięcy wskazują na redukcję masy ciała i poziomu glukozy w surowicy krwi. Zaobserwowano także zmniejszenie uczucia głodu i stosowania leków hipoglikemizujących na diecie ketogenicznej.
Niepokojące jest to, że wiele dostępnych badań wykazuje wzrost poziomu LDL w surowicy. W jednym z badań zdrowi ochotnicy po trzech tygodniach stosowania diety ketogenicznej mieli o 44% wyższy poziom LDL oraz o 30% mniejszą ekspresję receptorów dla LDL na powierzchni komórek jednojądrzastych krwi. Dostępne są jednak badania pokazujące obniżenie poziomu LDL. Pinto i wsp. opisali przeciwzapalne właściwości KD.
Głównym uzasadnieniem proponowania KD w profilaktyce lub leczeniu raka jest pozbawienie komórek nowotworowych ich podstawowego źródła energii, czyli glukozy, a tym samym przerwanie skomplikowanych procesów, które są aktywowane przez obecność glukozy i insuliny oraz wydają się odgrywać ważną rolę w rozwoju i proliferacji nowotworów. Przeprowadzono niewiele badań na ludziach, które oceniałyby jej działanie u pacjentów chorujących na nowotwory. Niektóre badania na zwierzęcych modelach raka sugerują, że dieta ketogeniczna może stanowić uzupełnienie standardowych terapii. Według badań dieta ketogeniczna opóźnia rozwój guza, spowalnia jego wzrost oraz wydłuża czas przeżycia. Inne badania pokazują, że dieta ketogeniczna może sprawiać, że komórki nowotworowe staną się bardziej wrażliwe na kombinację chemioterapii i promieniowania. Badania KD w ludzkich nowotworach dotyczyły terapii wspomagającej w połączeniu ze standardową opieką (chemioterapią, radioterapią). Bezpieczeństwo i wykonalność diety ketogenicznej badano na grupie 10 pacjentów chorujących na nowotwory przez okres 4 tygodni. Badanie wykazało, że poziom ciał ketonowych był średnio trzykrotnie wyższy wśród pacjentów, u których choroba pozostała stabilna lub częściowo ustąpiła w porównaniu z pacjentami, u których choroba postępowała.
Dieta ketogeniczna ma udowodnioną skuteczność w leczeniu lekoopornej padaczki i wymaga współpracy doświadczonego i zaangażowanego zespołu ketonowego (lekarz, psycholog, dietetyk) i rodziców/opiekunów dziecka. Pojawia się jednak wiele doniesień na temat stosowania diety ketogenicznej w różnych schorzeniach w tym leczeniu otyłości oraz cukrzycy typu 2. Jednak do tej pory nie udokumentowano długofalowych różnic w skuteczności redukcji nadwagi przez zastosowanie DK w stosunku do innych diet niskoenergetycznych. Nie zbadano również długofalowych skutków zdrowotnych stosowania KD. Powszechnie wiadomo, że dieta ketogeniczna DK niesie za sobą ryzyko niedoborów składników mineralnych, witamin oraz białka. Dłuższy okres stosowania zwiększa prawdopodobieństwo pojawienia się negatywnych konsekwencji zdrowotnych. Obniżenie poziomu glikogenu mięśniowego może rzutować na ograniczenie możliwości wysiłkowych organizmu.
Ponadto nie zbadano wpływu DK na nastrój, wiadomo jedynie, że prowadzi do osłabienia funkcji kognitywnych i pogorszenia samopoczucia u osób nie cierpiących na choroby neurologiczne.
Pewnym rozwiązaniem może być zastosowanie diety ketogenicznej przez krótki okres pod nadzorem lekarskim i dietetycznym do obniżenia masy ciała, a następnie wdrożenie diety śródziemnomorskiej lub jej modyfikacji MIND, które mają udowodnione długofalowe efekty m.in. w leczeniu otyłości, chorób sercowo-naczyniowych, nowotworowych oraz w profilaktyce chorób neurodegeneracyjnych.
Opieka lekarska jest niezbędna w trakcie DK ze względu na ryzyko wystąpienia niedoborów i konieczność przyjmowanie suplementacji witamin oraz minerałów. Ponadto pacjenci z cukrzycą typu 2 i otyłością powinni być pod ścisłą kontrolą lekarską ze względu na możliwość znacznego obniżenia poziomu glukozy oraz wzrostu LDL w surowicy krwi.
dr Elżbieta Konieczna
dietetyk, specjalista żywienia klinicznego, psycholog, seksuolog, psychoterapeuta poznawczo-behawioralny
Potrzebujesz pomocy? Napisz: [email protected]
0
0
0
0
0
0
Brak komentarza, Twój może być pierwszy.
Dodaj komentarz