Ubezwłasnowolnienie zniknie z polskiego prawa. Rząd planuje nową procedurę

Ministerstwo Sprawiedliwości zapowiedziało usunięcie ubezwłasnowolnienia z polskiego prawa. Jego miejsce ma zająć nowa procedura. Co szykuje rząd?

W ostatnich latach Polska stała się świadkiem dynamicznych zmian w obszarze ochrony praw pacjentów, zwłaszcza tych dotkniętych chorobami psychicznymi czy uzależnieniem.

Ministerstwo Sprawiedliwości ogłosiło zdecydowany krok w kierunku bardziej humanitarnej ochrony jednostek, zastępując kontrowersyjne ubezwłasnowolnienie inną procedurą.

Ubezwłasnowolnienie ma swoich przeciwników

Ubezwłasnowolnienie, które często postrzegane było jako działanie mające na celu dobro osób niezdolnych do samodzielnego życia, w rzeczywistości budziło liczne kontrowersje. Organizacje społeczne od dawna podkreślały, że to pozbawianie pacjentów podstawowych praw, a choroba psychiczna nie zawsze równa się utracie zdolności do podejmowania ważnych decyzji.

Proces ubezwłasnowolnienia, według przeciwników, prowadził do stopniowego wykluczania osób z życia społecznego, co w dłuższej perspektywie nie sprzyjało ich rehabilitacji.

To nie do końca zgodne z prawem

Zjawisko to nie było również obojętne dla międzynarodowej społeczności. Komitet ONZ rekomendując Polsce zmiany zalecał uchylenie przepisów, które umożliwiały pozbawienie osób niepełnosprawnych zdolności do czynności prawnych.

Jak podał portal prawo.pl: “Komitet ONZ ds. praw osób z niepełnosprawnościami w rekomendacjach z 29 października 2018 r. wobec Polski zalecił m.in. uchylenie wszystkich dyskryminujących przepisów Kodeksu cywilnego i innych aktów, umożliwiających pozbawienie osób niepełnosprawnych zdolności do czynności prawnych”. 

Również Rzecznik Praw Obywatelskich, Adam Bodnar, podkreślał niezgodność ubezwłasnowolnienia całkowitego z konstytucyjnymi zasadami.

“Ubezwłasnowolnienie całkowite jest niezgodne z konstytucyjnymi zasadami godności i wolności człowieka oraz poszanowania życia prywatnego i rodzinnego” - pisał wówczas do Trybunału Konstytucyjnego.

Jaki jest nowy pomysł?

Obecnie Ministerstwo Sprawiedliwości planuje zrewolucjonizować system, trwają prace nad zastąpieniem ubezwłasnowolnienia tzw. modelem wspieranego podejmowania decyzji.

Nowa procedura ma być dostosowana do potrzeb pacjentów, skupiając się na ochronie ich zdolności do czynności prawnych i interesów majątkowych.

Specjalnie powołany zespół pracuje nad przygotowaniem narzędzi, takich jak pełnomocnictwo pro futuro, które umożliwią pełnoletnim osobom z zaburzeniami psychicznymi wybór reprezentanta do sprawowania opieki w razie ograniczenia lub utraty zdolności do samodzielnego podejmowania decyzji.

Ministerstwo Sprawiedliwości podkreśla, że zmiana ta wynika z potrzeby dostosowania się do zapisów Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. Likwidacja ubezwłasnowolnienia ma zapewnić, że nikt nie będzie ingerował w zdolność do czynności prawnych osoby pełnoletniej, a procedura wspieranego podejmowania decyzji będzie respektować prawa i autonomię chorych.